Okres zimy to czas kiedy często sięgamy po różnego rodzaju farmaceutyki. Jednak niektórzy z nas, ze względu na współistniejące choroby przewlekłe, zmuszeni są do sięgania po nie przez cały rok. Ostatnimi czasy obserwuje się globalny wzrost liczby osób, które zażywają leki.

Często mówi się o interakcjach z innymi lekami, natomiast mniej o tym, jaka żywność może mieć wpływ na działanie leków. Jest to bardzo istotne, ponieważ często nieprawidłowe odżywianie podczas farmakoterapii może nasilać objawy niepożądane związane z przyjmowanymi lekami. Działanie niepożądane leku może być także związane ze szczególnymi cechami przypisanymi do danego leku, interakcjami z innymi składnikami leków, cechami osobniczymi chorego, czy na przykład z zażywaniem alkoholu. Jest to związane z możliwością nieprawidłowego metabolizmu farmaceutyków, zwiększonego lub zmniejszonego wchłaniania, czy zaburzonego ich wydalania z organizmu. Właśnie dlatego jest to tak istotne, to co jemy może mieć wpływ na wydłużenie czasu leczenia, czy skutkować hospitalizacją.

Zacznijmy od zależności żywności ze zmniejszonym wchłanianiem leku. O tym, że wchłanianie leku jest zmniejszone mówimy kiedy jest wchłanialny tylko w 30-50%. Duży udział w diecie błonnika pokarmowego (płatki owsiane, otręby, siemię lniane, suszone owoce) powoduje zmniejszone wchłanianie leku. To samo będzie się tyczyło wszelkich leków poprawiających trawienie na bazie ziół, takich jak senes. Szczególnie negatywny wpływ błonnika będzie widoczny w lekach przeciwdepresyjnych oraz na bazie naparstnicy, czyli tych w leczeniu chorób kardiologicznych, takich jak: zapalenie mięśnia sercowego, miażdżycowe zwłóknienie mięśnia serca, czy nadkomorowe zaburzenia rytmu serca. Skutkiem będzie nieefektywne leczenie, ze względu na zbyt niskie stężenie składników farmaceutyka we krwi. Aby tego uniknąć, najlepiej nie spożywać posiłków bogatych w błonnik pokarmowy 2 godziny przed i 2 godziny po spożytym leku. Jeśli w zaleceniach, lek należy spożywać podczas posiłku – wtedy należy wyeliminować z tego dania produkty wysokobłonnikowe. Podczas farmakoterapii nie jest wskazane również spożywanie błonnika pokarmowego w formie tabletek.

Wapń zawarty w mleku i produktach mlecznych w dużym stopniu lub nawet całkowicie hamuje wchłanianie leku. Dotyczy to grupy antybiotyków (tetracyklina, fluorochinolony). Preparaty żelaza, stosowane głównie w niedokrwistości niedobarwliwej (z niedoboru tego składnika) nie będą się wchłaniały w odpowiednim stopniu, jeśli będziemy nadużywać spożycie herbaty. Zawarte w niej taniny będą obniżały stężenie tego składnika we krwi. Podczas przyjmowania preparatów, powinno się ograniczyć herbatę do 2-3 szklanek na dobę.

Spożywanie produktów wysokotłuszczowych, a także nadużywanie produktów smażonych na głębokim tłuszczu będzie skutkowało objawami niepożądanymi związanymi ze stosowaniem niektórych leków. Dzieje się tak dlatego, że tłuszcz wpływa na zwiększone działanie leków o dużej lipofilności. Emulsja tłuszczowa z posiłku jest nośnikiem dla składników leku, co w efekcie znacznie zwiększy stężenie leku we krwi.
Leki, przy których powinniśmy zastosować dietę o niskiej zawartości tłuszczu to leki przeciwgrzybiczne. Objawy, które mogą się pojawić to ból głowy, kaszel, zmiany skórne. Kolejnym farmaceutykiem są leki przeciwpasożytnicze. Tutaj do objawów niepożądanych zaliczamy suchość śluzówek, czy bezsenność. Leki psychotropowe, czyli trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą powodować zaburzenia świadomości, snu, napady drgawek, czy zmniejszoną częstość skurczów serca. Stosowanie leków w chorobach układu oddechowego, preparatów teofiliny w leczeniu między innymi astmy oskrzelowej, przewlekłej zaporowej choroby oskrzelowo-płucnej ma również wpływ na zwiększenie wchłaniania leku. Skutkiem nadmiernego spożycia tłuszczu połączonego z farmakoterapią wyżej wymienionych chorób może skutkować tachykardią (przyspieszonym biciem serca), hipotonią (zmniejszone napięcie mięśniowe), zaburzeniami pracy serca. Warto zaznaczyć, że produktami bogatymi w teofilinę są kakao i liście herbaty, co przy jednoczesnym stosowaniu opisanych leków i diecie bogatej w tłuszcze może przynieść szereg negatywnych skutków związanych ze zbyt wysokim stężeniem leku we krwi.

Niektóre produkty żywnościowe mogą zaburzać metabolizm leków. Grejpfruty i sok grejpfrutowy zaburza metabolizm leków drastycznie podnosząc stężenie ich składników we krwi. Należy całkowicie wykluczyć ten owoc i sok z diety podczas stosowania leków obniżających cholesterol, leków przeciwhistaminowych stosowanych w leczeniu chorób alergicznych, leków obniżających ciśnienie, leków przeciwbólowych (Metadon). Szczególną uwagę należy zwrócić przy spożywaniu dużej ilości kawy (kofeina), estrogenów, leków na potencję. Efekty uboczne stosowanych leków są zdecydowanie nasilone, natomiast zdarzają się także przypadki śmiertelne. Jeśli przypadkowo lub w nieuwadze został spożyty grejpfrut lub jego sok, należy bezwzględnie zachować co najmniej 4 godziny przerwy od spożycia do zażycia leku. Grejpfrut, sok i olej z tego owocu wykazują największą zawartość składników jakim są flawonoidy i furanokumaryny. Aby wyeliminować ryzyko zagrożenia zdrowia i życia, warto wykluczyć ze swojej diety również takie owoce jak: pomarańcza, sweetie (mieszaniec grejpfruta i pomarańczy olbrzymiej), pomelo, limetka.

Żywność może mieć również wpływ na przyspieszenie metabolizmu leku, czyli obniżenie jego stężenie we krwi. Tutaj powinniśmy zwrócić uwagę na smażone i grillowane mięso. Podczas tego procesu powstają heterocykliczne aminy, które aż o 50% zwiększają wydalanie składników leku z organizmu. Warto o tym pamiętać stosując preparaty teofiliny, które jak już było wspomniane, stosuje się w leczeniu chorób układu oddechowego.

Interakcji pomiędzy żywnością, a spożywanymi lekami może być wiele, natomiast opisane zostały te najczęściej występujące. Aby uniknąć objawów niepożądanych należy zawsze czytać ulotkę zamieszczoną w opakowaniu farmaceutyka. W razie jakichkolwiek wątpliwości, powinniśmy je skonsultować z lekarzem lub farmaceutą. Leki najlepiej popijać wodą (1 szklanka pełna). Przypomnijmy jeszcze raz, że sok z owoców cytrusowych zaburza metabolizm leków, dlatego nie powinniśmy popijać nim leków. To samo tyczy się napojów alkoholowych.

Anna Ciulkin